सॉफ्ट स्किल्स म्हणजे काय? आणि ते कसे आत्मसात करायचे? (What is soft skills? And how to absorb it?)
मित्रानो, सॉफ्ट स्किल, स्मार्ट वर्क हे शब्द तुमच्या परिचयाचे असतीलच, कारण तुम्हाला कोणीतरी स्मार्ट वर्क करा, सॉफ्ट स्किल आत्मसात करा, असा सल्ला दिला असेलच. त्यामुळे सॉफ्ट स्किल नेमके काय आहे? स्मार्ट वर्क कसे करायचे? याबद्दल तुम्ही जाणून घ्यायलाच पाहिजे.
सॉफ्ट स्किल्स म्हणजे वेगवेगळ्या लोकांना हाताळण्याची कौशल्ये होय. ज्यामुळे संबंधीत लोकांशी संवाद साधून त्यांचेकडून आपले काम अधिक चांगल्याप्रमाणे करवून घेणे सोपे होते, किंवा त्यांचेसोबत काम करणे आपल्याला सोपे होऊन जाते. सॉफ्ट स्किल्सच्या उदाहरणांमध्ये संवाद, टीमवर्क, नेतृत्व, वेळ व्यवस्थापन, समस्या सोडवणे, गंभीर विचार आणि भावनिक बुद्धिमत्ता यांचा समावेश होतो. तसेच संवाद साधण्याच्या, नेतृत्व करण्याच्या, सहयोग करण्याच्या, समस्या सोडवण्याच्या आणि बदलांशी जुळवून घेण्याच्या क्षमतेशी देखील सॉफ्ट स्किल संबंधित असते.
सॉफ्ट स्किल आणि हार्ड स्किलमध्ये काय फरक आहे?
हार्ड स्किल्स -
हार्ड स्किल म्हणजे प्रशिक्षण, शिक्षण आणि सराव याद्वारे मिळवलेली आणि मोजता येणारी कौशल्ये होत. यामध्ये आपले कार्य किती कौशल्याने केल्या जाते हे ठरविले जाते. ते योग्य पद्धतीने पद्धतीने करण्यासाठी आपल्याकडे आवश्यक क्षमता आणि माहिती असायला पाहिजेत, ज्यांना आपण साधारण कौशल्ये अथवा व्यवहारिक कौशल्य देखील म्हणू शकतो. ( उदाहरणार्थ- जॉब मिळवण्यासाठी तुमच्याकडे आवश्यक शैक्षणिक पात्रता असायला पाहिजे. फक्त सॉफ्ट स्किल्स असून तुम्हाला नोकरी मिळणार नाही.)
सॉफ्ट स्किल्स-
सॉफ्ट स्किल्स ही वर्तणूक आणि परस्पर कौशल्ये आहेत, तुम्ही इतरांशी किती प्रभावीपणे संवाद साधू शकता, आणि एखादी कठीण परिस्थिती कशी हाताळता त्यातून कसा मार्ग काढता. याच्याशी संबंधित स्किल्स म्हणजे सॉफ्ट स्किल्स होय. (उदाहरणार्थ- नोकरी मिळवल्यानंतर तुम्ही ती किती चांगल्या पद्धतीने काम करता किंवा तुमची कर्तव्ये कशी पार पाडणार हे तुमच्या सॉफ्ट स्किल्स वर अवलंबून असते.)
(सॉफ्ट स्किल्स म्हणजे "लोकांना काय माहित आहे" यापेक्षा "लोक कोण आहेत" याच्याशी जास्त संबंधीत आहे.)
याला साधारण भाषेत आपण म्हणू शकतो की, ज्याचा बुद्धिमत्ता बुध्यांक (IQ) जास्त, त्याला हार्ड स्किल्स लवकर प्राप्त होतात. आणि ज्याचा भावनिक बुध्यांक (EQ) जास्त, तो सॉफ्ट स्किल्स मध्ये प्रवीण असतो. किंबहुना हार्ड स्किल्स म्हणजे IQ आणि सॉफ्ट स्किल्स म्हणजे EQ च होय. असेही आपल्याला म्हणता येईल.
सॉफ्ट स्किल्समध्ये विशेषता आणि व्यक्तिमत्त्व वैशिष्ट्ये समाविष्ट असतात जी कर्मचाऱ्यांना इतरांशी संवाद साधण्यास आणि कामाच्या ठिकाणी यशस्वी होण्यास मदत करतात.
सॉफ्ट स्किल्स कसे आत्मसात करायचे?
- सॉफ्ट स्किल्सच्या उदाहरणांमध्ये संभाव्य क्लायंटशी संवाद साधण्याची क्षमता, तुमच्या सहकर्मचाऱ्यांना मार्गदर्शन करणे, संघाचे नेतृत्व करणे, करारावर बोलणी करणे, सूचनांचे पालन करणे आणि वेळेवर काम पूर्ण करणे यांचा समावेश होतो.
- व्यवहारिक कौशल्ये मोजता येण्याजोगे असतात, आणि सामान्यतः औपचारिक शिक्षण आणि प्रशिक्षण कार्यक्रमांद्वारे प्राप्त होतात.
- चांगले सॉफ्ट स्किल असलेले कामगार कंपन्यांना उच्च पातळीची कार्यक्षमता आणि उत्पादकता प्राप्त करण्यास मदत करू शकतात.
- हार्ड स्किल्सच्या विरूद्ध, सॉफ्ट स्किल्स हे प्रशिक्षणाद्वारे प्राप्त करणे अधिक कठीण आहे.
- याचा अर्थ असा नाही की सॉफ्ट स्किल्समध्ये गुंतवणूक करणे योग्य नाही. किंवा त्याचा सराव करणे योग्य नाही. तर नोकरी मिळवण्यासाठी तुम्हाला व्यवहारिक कौशल्ये आवश्यक आहेतच, परंतु तुमच्या करिअरमध्ये प्रगती करण्यासाठी तुम्हाला सॉफ्ट स्किल्सची आवश्यकता असते.
- करिअरच्या यशासाठी तुम्ही इतरांशी किती चांगले संवाद साधता आणि वागता हे महत्त्वाचे आहे.
- सकारात्मक संवाद आणि नातेसंबंधांद्वारे विश्वास विकसित होतो, आणि ज्या वातावरणात सॉफ्ट स्किल्स विकसित होतात तेथे उत्पादकताही (productivity) वाढली जाते.
काही महत्वाचे सॉफ्ट स्किल्स
भावनिक बुद्धिमत्ता (Emotional Intelligence)
भावनिक बुद्धिमत्ता सहसा आपल्या भावना आणि इतरांच्या भावना ओळखण्याची आणि व्यवस्थापित करण्याची क्षमता म्हणून ओळखली जाते. यात पाच मुख्य घटक असतात.
- आत्मभान (self awareness)
- स्व-नियमन (self regulation)
- प्रेरणा (motivation)
- सहानुभूती (empathy, gratitude)
- सामाजिक कौशल्य (social skills) चांगले संभाषण, चांगली बॉडी लैंग्वेज इत्यादी.
संघ खेळाडू वृत्ती (Coordination Ability)
इतरांसोबत चांगले खेळण्याची क्षमता हे एक सॉफ्ट स्किल आहे, ज्यावर तुम्ही काम करत आला आहात तुमच्या बालपणापासून. इतरांसोबत कसे काम करू शकता, ही तुमची Coordination ची क्षमता म्हणजे तुमची सॉफ्ट स्किल होय. नोकरी किंवा व्यवसायाच्या ठिकाणी इतरांसोबत आदराने काम करणे आवश्यक आहे.
सकारात्मक मानसिकता (Growth Mindset)
कोणत्याही नोकरीमध्ये, भूमिका काहीही असो, तुम्हाला अडथळे, निराशा आणि इतर परिस्थितींचा सामना करावा लागते. ज्यामुळे तुम्हाला खूप वेळा हताश व्हावे लागेल. निराश व्हावे लागेल, परंतु तुमचा ग्रोथ माइंडसेट असला तर सकटांमुळे तुमची वाढ खूंटणार नाही, तर तुमचा विकास त्यामधून घडून येईल.
अनुकूलता (Adaptability)
सतत-विकसित होत असलेल्या व्यावसायिक जगामध्ये केवळ बदल हे जीवनातील सत्य म्हणून स्वीकारणे महत्त्वाचे नाही, तर बदलाच्या वातावरणात भरभराटीसाठी नवीन धोरणे वापरण्याची संधी म्हणून त्यांचा उपयोग करणे हेप्रमाणिकताच खरे स्मार्ट कौशल्य होय.
सक्रिय ऐकणे (Active listening)
दुसऱ्यांचे म्हणणे समजून घेवून त्यांची समस्या सोडविणे, यासाठी तुम्हाला एक्टिव लिसेनिंग ची गरज आहे. फक्त उत्तर देण्यापुरते ऐकू नका तर इतरांना समजून घेण्यासाठी त्यांचे म्हणणे ऐका. ऐकून घेणे ही कला आहे. ज्यामुळे तुमचा "भावनिक बुध्यांक" सुद्धा वाढत असतो.
प्रामाणिकता (Honesty is the best policy)
तुमच्या कामाच्या बद्दल तुम्ही किती ईमानदार आहत यावरून तुमच्या कार्याची कुशलताही ठरविली जाते. त्यामुळे प्रामाणिक राहून काम करणे ही सुद्धा एक सॉफ्ट स्किल आहे. भलेही याचा उपयोग तुम्हाला लगेच दिसणार नाही, परंतु तुमचे मानसिक आरोग्य याने चांगले राहील. व समाधानी राहून तुम्हाला जीवनाचा आनंद लुटता येईल.
अशाप्रकारे सॉफ्ट स्किल्स काय आहेत, ते जाणून त्यांना योग्य प्रकारे जीवनात उतरविण्याचा प्रयत्न आपण केला पाहिजे.